Τουρκοκρατία

Από τις υπάρχουσες προφορικές μαρτυρίες είναι αποδεκτό ό,τι στην κτηματική περιοχή που ορίζει σήμερα το Κεφαλοχώρι και παλιότερα η Λυκόρραχη υπήρχαν άλλοι δύο οικισμοί του Μεσοχωρίου και της Ράμουστας, οι οποίοι την περίοδο τη Τουρκοκρατίας εγκαταλείφθηκαν. Κάποιες οικογένειες από αυτούς τους οικισμούς συμπυκνώθηκαν στον οικισμό του Λούψικου και  άλλες μετοίκισαν σε πιο ασφαλείς περιοχές. Η πιο πιθανή αιτία εγκατάλειψης είναι αυτή που επικαλείται ο Σταύρος Ματθ. Γκατζόπουλος (1899 -1983), δάσκαλος του χωριού από το 1921 μέχρι το 1924. Στηριζόμενος σε προφορικές μαρτυρίες κατοίκων μας πληροφορεί ό,τι στα μέσα του 17ου αι. το χωριό έχασε την αυτονομία του και «έγινε τσιφλίκι των Κολωνιατών ένοπλων ληστών». Αυτή την εποχή στο κέντρο του χωριού κατασκευάσθηκε επιβλητικό οίκημα το οποίο στέγαζε τον εκπρόσωπό τους, τον «Σιούμπαση», και χρησίμευε ταυτόχρονα ως αποθήκη περισυλλογής του «γεώμορου και του 1/3 της γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής» των κατοίκων του. Το γεγονός αυτό, χωρίς να αποκλείονται ως αιτίες διασποράς των κατοίκων τα Ορλωφικά ή κάποιες θανατηφόρες επιδημίες, επιβεβαιώνεται από υπαρκτά και μη αμφισβητήσιμα στοιχεία καθώς τρεις Ιερομόναχοι μας άφησαν με ανεξίτηλο τρόπο την καταγωγή του χωριού τους. Η λιθανάγλυφη επιγραφή της μονής Ρογκοβού (Τσεπέλοβο) μας πληροφορεί ό,τι  «Ανηγέρθη εκ βάθρων δι΄εξόδου κυρ. Νικόδημου μοναχού εξ επαρχίας Βελλάς εκ κόμης Λούψκου κατά το έτος 1749». Ο ίδιος διετέλεσε και Ηγούμενος της μονής Βελλάς.  Ένας άλλος Ιερομόναχος ο Ιάκωβος, ο Λουψιώτης (1720 – 1795), μόνασε στη μονή Αγίου Αθανασίου Ζηκόβιτσας – Καστανοχωρίων Καστοριάς.  Επίσης ο μοναχός Ακάκιος (1850 -1931), κατά κόσμο Ιωάννης Κολωνιάρης υπήρξε αγιογράφος και Γέρων της Ιεράς Σκήτης Καυσοκαλυβίων  στο Άγιο  Όρος.  

    Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι ο οικισμός του Λούψικου «επιβίωσε» επειδή τέθηκε υπό την προστασία του εμβληματικού προσώπου του Γούσια Λούψκα ή Σδούκα Λούψκα (1760- 1840)  και το χωριό απαλλάχθηκε από την φορολογία και τις ληστρικές επιδρομές των τουρκοαλβανών.  Ο Γούσιας είχε καταταγεί στον τουρκικό στρατό και λόγω ανδραγαθημάτων είχε προαχθεί στο βαθμό του Ταγματάρχη (Μπίμπαση). Με την αποστρατεία του και την απονομή του παράσημου της Χείρας του Μωάμεθ, ζήτησε από το Σουλτάνο Φιρμάνι (Αυτοκρατορικό Διάταγμα) να επανέλθει το Λούψικο στην προγενέστερη κατάσταση, να αναγνωρισθεί ως ιδιόκτητο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το χωριό έγινε κεφαλοχώρι, κι ο Γούσιας Λούψικας αγαπήθηκε και ανακηρύχθηκε στις συνειδήσεις των συγχωριανών του ευεργέτης. Η αίγλη του επεκτάθηκε σ’ όλη την περιοχή κι απέκτησε επιρροή στα εκάστοτε όργανα των τουρκικών διοικήσεων, συμβάλλοντας έτσι στην ευημερία και ειρηνική διαβίωση των κατοίκων του χωριού.